13. Siedem bram Santiago de Compostela

Santiago de Compostela, podobnie jak wiele innych średniowiecznych miast, straciło w XIX wieku mury obronne wybudowane w połowie XI wieku przez biskupa Composteli Cresconio. Mur kamienny, z 48 basztami i siedmioma bramami, otaczający miasto miał około 2 kilometrów długości, wysokość blisko pięć metrów i grubość 2,5 metra. Oddzielał miasto od terenów wiejskich. 

Santiago de Compostela w XI wieku

Santiago de Compostela w XII wieku

Mur był granicą między miastem a przestrzenią wiejską, a bramy były punktami komunikacji między tymi dwoma światami, kierując ruchem ludzi i towarów, ale w następnych stuleciach miasto, przekształcające się w wielki ośrodek pielgrzymkowy i handlowy, rozwijało się zarówno w obrębie murów jak i poza nimi zajmując stopniowo otaczające wioski, gdzie powstały nowe schroniska dla pielgrzymów, sklepy kramy i karczmy, w pierwszej kolejności wzdłuż drogi prowadzącej do Porta do Camino, na której ruch był największy, a z nich prowadziły na przedmieścia miasta, gdzie mieściły się różne firmy. Uprawy i pola znajdujące się poza murami, które dostarczały żywności do miasta, coraz bardziej oddalały się. Dla obsługi wielkiego ruchu w kierunku średniowiecznego centrum miasta wykonano w XIII i XIV wieku niewielkie, mniejsze wejścia – zwane postigo (furtka). 

Od XV wieku, wraz ze zmianą techniki wojennej i rozwoju artylerii, zmniejszania się zagrożenie bezpośrednimi atakami mury tracą swoją użyteczność i skuteczność w obronie.  Przetrwały jednak do XIX wieku stając się często ścianami nowo wznoszonych budynków, a bramy zachowały swoją użyteczność przy zwalczaniu epidemii, a także w ściąganiu podatków. 

Santiago de Compostela  w XVII wieku

Lokalizacja średniowiecznego muru, z którego zachowały się jedynie niewielkie fragmenty, jest nadal widoczna w dzisiejszej zabudowie miasta. Wyznacza ją przebieg ulic wokół historycznego centrum: Rua da Virxe da Cetrca od wschodu, Ruad as Rodas i Costa Vella Costa de San Francisco od północy, Ruad as Carretas i Rua de Trinidade od zachodu, oraz Rua da Senra i Rua da Fonte de Santo Antonio od południa, powstałych po zasypaniu zewnętrznych fos otaczających średniowieczne miasto. 

centrum historyczne Santiago de Compostela XXI wiek. Lokalizacja średniowiecznych bram.
1 - Porta do Camiño, 2 - Porta da Pena, 3 - Porta de San Francisco, 4 - Porta da Trinidade, 5 - Porta Faxeira, 6 - Porta da Mámoa, 7 - Porta de Mazarelos

Ostatni widoczny odcinek można zobaczyć na Rúa de Entremuros między Porta do Camiño i Porta da Pena. Zachowała się też między budynkami jedna wieża przy Rua da Fonte de Santo Antonio. 

Stare nieistniejące już bramy, z których pozostał tylko jeden łukowy mur o nazwie Arco de Mazarelos, nadal nadają nazwy głównym wejściom do historycznego centrum Composteli,

Siedem bram Santiago

W  powstałym w XII wieku manuskrypcie Cadex Calixtinu w jego V księdze, będącej opisem drogi z Francji do Composteli, w rozdziale IX odnotowano:  

„Pomiędzy dwiema rzekami, z których jedna nazywa się Sar, a druga Sarela  leży miasto Compostela . Sar znajduje się na wschodzie, między Monte del Gozo a miastem; Sarela na  zachodzie. Do miasta prowadzi siedem wejść  i bram. Pierwsze wejście nazywa się Porta Francíxena; drugie, Porta da Pena; trzecie, Porta Subfratribus ; czwarte, Porta Santo Peregrino; piąte, Porta Falgueira, która prowadzi z Padrón; szóste Brama Susannis ; a siódme, Puerta de Mazarelos, przez które do miasta dociera cenny likier bachusowy.” 

Bramami tymi wchodziło pięć dróg pielgrzymkowych i głównymi ulicami miasta doprowadzały do katedry świętego Jakuba: najbardziej ruchliwa Camino Frances, Camino Ingles, którą docierali głównie pielgrzymi z Anglii i północnej Europy, Camino Sanabres i Camino Portugues, którymi wędrowało niewielu pielgrzymów, ale głównie tymi drogami dostarczane było zaopatrzenie dla miasta i Camino Finisterra którą pielgrzymi po nawiedzeniu katedry wędrowali jeszcze na na Cabo Fisterra, czyli antyczny koniec świata i skąd tą samą drogą wracali do Santiago de Compostela.  

1. Porta do Camiño 

Zwana w Codex Caliuxtinus Porta Francígena, ale także Porta de San Pedro, była wejściem pielgrzymów wędrujących Camino de Castilla y de Francia, czyli współczesną Camino Frances. Tędy też wjeżdżali królowie, książęta, oraz  nowi arcybiskupi Composteli i tutaj odbywało się uroczyste powitanie. To była też brama, przez którą przechodziło najwięcej ludzi i towarów. Choć do dziś nie zachowały się żadne ślady po jej kształcie, bo rozebrana została w latach 1800-1835, archiwalne dokumenty wskazują, że miała konstrukcję dwułukową i czworokątne wieże po obu stronach. Pielgrzymi zaraz po wejściu do miasta, nim ruszyli do katedry, skręcali w pierwszą boczną uliczkę do kościoła pod wezwaniem Santa Maria del Camino, by podziękować Matce Bożej za opiekę i pomoc w szczęśliwym dotarciu do Santiago de Compostela. 

2. Porta da Pena 

po hiszpańsku Porta de la Peña, znajdowała się na zachód od Porta do Camiño w najwyższej części miasta o nazwie Costa Vella, gdzie jak przypuszcza się, znajdowała się starożytna osada Assegonia. Brama, którą w historii nazywano też Porta da Santa Clara lub Atalaia, wprowadzała do miasta pielgrzymów z Anglii i Flandrii wędrujących szlakiem Camino de la Coruña nazywanym dzisiaj Camino Ingles. Zniszczona została w czasie inwazji napoleońskiej na początku XIX wieku. Dzisiaj pamiątką po niej pozostała nazwa ulicy Rua da Porta da Pena.

3. Porta de San Francisco 

Położona na wprost kościoła świętego Franciszka, początkowo o nazwie Porta de Sofrades lub Subfratibus, przyjęła obecną nazwę po wybudowaniu naprzeciw niej w XIII wieku klasztoru franciszkanów, według miejscowej legendy przez świętego Franciszka. Bramą tą wchodzili pielgrzymi wędrujący z północy i dochodzili prosto na Praza da Obradorio. Nie zachowały się żadne informacje dotyczącej jej konstrukcji i wyglądu.  

4. Porta da Trindade 

Brama, zwana także Porta do Santo Peregrino, znajdowała się na końcu Rua das Carretas, w miejscu gdzie rozpoczynają się schody i pochylnia wprowadzające na Praza da Obradorio. Tą drogą dostarczano przede wszystkim świeże produkty rolne, owoce i warzywa do miasta, co utrwaliła nazwa dochodzącej do tego miejsca Rúa das Hortas (ulica Ogrodów).  Tą bramą wychodzili pielgrzymi na Camino Finisterre prowadzącą na przylądek Cabo Fisterra, uważany w średniowieczu za koniec świata – Finis Terrae, oraz do kaplicy Virxe da Barca w Muxia. Przez tę bramę wynoszono ciała zmarłych w mieście pielgrzymów na położony za murami cmentarz, a później chorych, którzy stracili życie w wybudowanym obok na przełomie XV i XVI wieku, przez parę królewską Ferdynanda i Izabelę, Hospital dos Reis Católicos.

5. Porta Faxeira 

Położona poniżej wzgórza Alameda, będącego obecnie wielkim parkiem rekreacyjnym, wprowadzała do miasta pielgrzymów dochodzących szlakiem Camino Portugues, by poprzez Rua do Franco doprowadzić ich przed katedrę na Praza da Obradorio. Wraz z pielgrzymami do miasta docierały tędy ryby i towary z portów Padrón, Noia, i Pontevedra. To było najważniejsze obok Porata do Camino wejście do Santiago de Compostela jedno z głównych wejść, uwiecznione w tarczy herbowej miasta.

6. Porta da Mámoa 

Położona naprzeciw Praza da Galicia, nazywana też Porta Susannis, wspomagała w ruchu towarowym pobliską Porta Faxeira.  Toponim mámoa wywodzi się z istnienia pozostałości po dolmenie lub megalitycznym miejscu pochówku, cytowanego w średniowiecznych dokumentach, które znajdowało się w rejonie dzisiejszej Rúa das Orfas, obok legendarnego Café Derby

7. Porta de Mazarelos 

Lub też Porta Marecellis, położona na przeciw klasztoru Matki Mercedarianki jest jedyną bramą, której mur z łukowym sklepieniem zachował się do dzisiaj. Pielgrzymi przybywający z Ourense, wchodzili przez tą bramę wraz z transportami wina przywożonego do miasta z regionu Ulla i Ribeiro, a także zboża przywozonego z południa Kastylii. Położony za bramą Plac Mazarelos był ważnym punktem handlowym w średniowiecznym Santiago de Compostela. 

Inne przejścia w murach miasta

W XIV i XV wieku wykonano jeszcze kilka dodatkowych wejść w murach miasta. Pomiędzy Porta do Cmino i Porta da Penna wykonano niewielką bramę Porta de San Roque, zwaną też  San La Civet de Arriba lub Atalaia i furtkę dla pieszych – Postigo de Algalia, prowadzące do dzielnicy żydowskiej, a na północ od Porta de Mazarelos, na podejściu do dzisiejszych hal targowych – Postigo San Fiz de Solovio.

 

12. Porta Itineris Sancti Iacobi

Przy wejściu do Santiago de Compostela Drogą Francuską od strony Monte do Gozo, w dzielnicy San Lázaro, pielgrzymi idąc Rua de San Lazaro przechodzą obok wielkiego pomnika stojącego Na Praza da Concordia, o wysokości około 17 metrów, nazwanego Brama Dróg świętego Jakuba. Rzeźba ta, będąca dziełem rzeźbiarza Cándido Pazos Lópeza, według idei jej twórcy jest otwartą dla wszystkich bramą do Santiago de Compostela. Otacza ją okrągła ścieżka, nazwana „Círculo da vida” (Koło życia), utworzona z kamieni pochodzących z głównych miast przez które przebiega Camino de Santiago.

Porta Itineris Sancti Iacobi jest granitową konstrukcją wykonaną z okazji Roku Jakubowego 2004. Na każdej ze ścian kwadratowej kolumny umieszczono po pięć wykonanych z mosiądzu wizerunków sławnych ludzi (łącznie dwadzieścia), którzy w pewnym okresie swego życie odbyli pielgrzymki do grobu świętego Jakuba w Santiago de Compostela, lub propagowali jego kult. Są tam postacie biskupa Teodomiro de Iria, arcybiskupów Diego Gelmireza, Miguel de Paya y Rico i Fernando Quiroga Palacios, dzięki których działalności powstało jedno z największych miejsc pielgrzymkowych Europy, oraz wizerunki pielgrzymów znaczących w historii sanktuarium, takich jak biskup Gotescalco, Galtier Guiffard, święta Brígida Szwedzka, León de Rozmithal, Robert Langton, Santo Domingo de la Calzada, święta Izabela Portugalska, Jakub Sobieski i papież Jan Paweł II. Szczególną postacią uwiecznioną na tym pomniku jest Isabel de Lucerna, która zmarła w drodze do Santiago de Compostela, symbolicznie upamiętnia wszystkich tych pielgrzymów, często anonimowych, którzy z różnych powodów, często tragicznych, nie dotarli do celu swej pielgrzymki.

Strona północno-wschodnia: 

Brigida de Suecia, święta kościoła katolickiego, założycielka zakonu brygidek, pielgrzymowała w 1341 roku.

Fernando Quiroga Palacios, kardynał-arcybiskup Santiago de Compostela w II poł. XX w.  Założyciel Instytutu Studiów Jakobiańskich. 

Alfonso II el Casto, król Asturii w latach 791 – 842, uważany jest za pierwszego pielgrzyma

Domingo de la Calzada, pustelnik i ksiądz żyjący w XI wieku, święty kościoła katolickiego, budowniczy dróg i mostów na Camino de Santiago, znany z wielu dokonanych cudów.

Miguel Paya y Rico, arcybiskup Santiago w latach 1875-1886, prowadził wykopaliska w katedrze podczas których odnaleziono zaginione w XVI wieku szczątki świętego Jakuba.

Strona południowo-wschodnia:

Jacobo Sobieski ojciec króla Jana III w Polsce, odbył pielgrzymkę w 1611 roku, podczas której odwiedził też Oviedo, aby uczcić relikwie Krzyża (Lignum Crucis).

Dante Alighieri, włoski poeta z przełomu XIII/XIV wieku, w swoich dziełach zachęca do pielgrzymki do Composteli. Pierwszy użył nazwy peligrino dla określenia pątników zmierzających do grobu św. Jakuba.

Leon de Rosminthal czeski szlachcic działający na dworze Jerzego z Podiebradu, króla Czech, Wraz z dużą świtą w latach 1465 – 1466 odbył podróż po Europie, w której jednym z celów była pielgrzymkę do grobu świętego Jakuba.

Teodomiro de Iria biskup z Iria Flavia, który w pierwszej połowie IX wieku odkrył grób świętego Jakuba.

Juan Pabla II, papież, święty Kościoła katolickiego. Dwukrotnie, w 1982 roku, podczas wizyty w Hiszpanii i w 1989 roku w ramach Światowego Dnia Młodzieży, odbył pielgrzymkę do Santiago de Compostela i modlił się przy grobie Apostoła.

Strona południowo-zachodnia: 

Gotescalco, biskup Le Puy, pierwszy pielgrzym spoza półwyspu Iberyjskiego.

Estefanos, wspominany w jednym z 22 cudów przypisywanych Apostołowi opisany przez Aymeric Picaud, w Codex Calixtinus, z XII w.

Josemaría Eskriva, ksiądz, święty Kościoła katolickiego, założyciel Opus Dei. Kilkakrotnie pielgrzymował do Santiago de Compostela w latach 1938 – 1961.

Robert Langton, angielski kapłan i doktor prawa w 1520 roku odbył pielgrzymkę po całej Europie aby odwiedzić  "apostolskie sanktuaria Santiago de Compostela i Rzymu"; 

Galtier Guiffard, książę Normandii, pielgrzym do grobu Świętego Jakuba. Jako rycerz brał udział w walkach z muzułmanami podczas rekonkwisty w latach 1064 – 1065.

Północno-zachodnia: 

Calixtus II, papież, twórca dzieła Codex Calictinus i inicjator Roku Świętego Jakubowego.

Isabel de Portugal, święta Kościoła katolickiego, żona króla Portugalii. Pielgrzymowała w 1325 roku i uważana jest za pierwszą kobietę nawiedzajacą grób świętego Jakuba.

Diego Xelmirez, pierwszy arcybiskup Composteli w XII wieku. Propagator sanktuarium i kultu świętego Jakuba, oraz inicjator budowy katedry w Santiago de Compostela. 

Isabel de Lucerne, podczas pielgrzymki zmarła w 1739 roku w Betanzos. Symbolizuje wielu pielgrzymów którzy z różnych powodów nie dotarli do Santiago. 

Jan van Eyck, twórca "malarstwa flamandzkiego". Pielgrzymował do Santiago de Compostela w 1429 roku.

Krótkie charakterystyki osób upamiętnionych na Porta Itineris Sancti Iacobi, 
podane w porządku chronologicznym.

Teodomiro de Iria

(pol. Teodomir), biskup Iria Flavia w latach 818 - 847, uważany jest za odkrywcę grobu apostoła Jakuba Starszego w opuszczonym mauzoleum, którego częścią jest obecna krypta z relikwiami w katedrze w Santiago de Compostela. Zgodnie ze średniowieczną tradycją,  około 820 roku Teodomiro został powiadomiony przez pasterza, czy też pustelnika, o imieniu Pelayo, o niezwykłym światle w lesie Liberdon znajdującym się na terenie diecezji. Na miejscu sprawdził, że dziwne światła pochodzą z pozostałości budynku grobowego opuszczonego wiele lat temu i po okresie medytacji i postu stwierdził, że znajduje się tam grób św. Jakuba Większego i jego uczniów Atanazego i Teodoro. Najstarsze tekst przypisujący odkrycie Teodomiro znajduje się w dokumencie Concordia de Antealtares z 1077 roku, oraz w Historia Compostelana z początku XII. Kamienna płyta (lauda) nagrobna z imieniem Theodemar i datą 847, odnaleziona została obok krypty świętego Jakuba w 1955 roku podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w katedrze. Znalezisko to potwierdziło autentyczność postaci biskupa, a miejsce jego pochówku obok krypty, w miejscu obecnej katedry w Santiago de Compostela, a nie w siedzibie diecezji w Iria, znacznie wzmocniło historyczną prawdziwość odkrycia przez niego grobu świętego Jakuba.  

Alfonso II el Casto

(pol. Alfons II Czysty), król Asturii w latach 783 -842,  który powiadomiony przez biskupa Iria Teodomiro odbył, wraz z dworem, wędrówkę ze stolicy Asturii Oviedo, przez Góry Kantabryjskie, do miejsca nazwanego Locus Sancti Iacobi, gdzie w dawnym rzymskim mauzoleum znajdował się sarkofag z ciałem świętego Jakuba Starszego Apostoła, stając się w ten sposób pierwszym pielgrzymem nawiedzającym to miejsce. Kilka lat później, najprawdopodobniej koło 834 roku, monarcha decyduje się na stworzenie pierwszego kościoła apostolskiego i wybudowanie szeregu skromnych budowli, dając początek nowej osadzie i podstawę dla przyszłego wielkiego sanktuarium, wokół którego powstało miasto Compostela.

Gotescalco 

(pol. Gotszalk), biskup Le-Puy-en-Velay w 950 lub 951 roku odbył pielgrzymkę do grobu świętego Jakuba w Composteli, jako pierwszy pielgrzym spoza półwyspu Iberyjskiego. Podczas podróży zamówił w opactwie San Martin z Albeda kopię książki napisanej przez świętego Ildefonsa de Toledo dotyczącej dziewictwa Maryi, mającej związek z kultem NMP i jej relikwiami w Le Puy. Inskrypcja w tym manuskrypcie jest dokumentem potwierdzającym pielgrzymkę:

"Ja, Gomez, chociaż niegodny, regularny ksiądz w klasztorze Abelda ... zachęcany przez biskupa Godescalco, do modlitwy, który opuścił region Akwitanii, z wielkim oddaniem i z dużym orszakiem towarzyszy, pospieszył do granic Galicji pokornie prosić o miłosierdzie Boga i głosu Apostoła Jakuba, skopiowałem z sercem całą małą książkę napisaną przez byłego biskupa Toledo świętego Ildefonso, na cześć świętego dziewictwa Najświętszej Maryii Panny, Matki Jezusa Chrystusa, naszego Pana ... najświętszy Godescalc, biskup, zabrał tę książeczkę z Hiszpanii do Akwitanii w okresie zimowym, szczególnie w styczniu, podczas gdy mieliśmy szczęśliwą erę 989 (rok 951). W tych dniach zmarł król Galicji, Ramiro "

Umieszczona na końcu tej księgi modlitwa wyjaśnia przyczyny pielgrzymki biskupa Godescalco do grobu świętego Jakuba:

 "Daj nam Twoje miłosierdzie ... że mamy życie wieczne z aniołami i z apostołem Jakubem: w tym dniu, kiedy został koronowany przez aniołów i wstąpił na niebiosa, w tym samym dniu Godescalc biskup opuścił łono matki do stawienia się na ziemi, w ten sam dzień otrzymał swój episkopat ... "

Estefanos 

(pol. Szczepan). Codex Calixtinus w II księdze w rozdziale XIX pod tytułem „Stephen, grecki biskup, któremu ukazał się Apostoł i ujawnił przyszłe rzeczy nieznane” opisuje cud jakiego doznał biskup Szczepan przybyły do Santiago de Compostela z Grecji (streszczenie): 

„Wiedzą wszyscy, którzy mieszkają w Compostela, duchowni i świeccy, że obdarzony boskimi cnotami, zrezygnował z biskupstwa i z miłości do świętego Jakuba, po przybyciu z Grecji, otrzymał miejsce w bazylice świętego Apostoła. Tam postawił chatę zbudowaną z trzciny, aby mógł widzieć ołtarz i kontynuować swój celibat i najświętsze życie. Pewnego dnia niektórzy wieśniacy błagali Estefanosa, aby wezwał świętego Jakuba na pomoc walczącym z muzułmanami rycerzom, ale on wyjaśnił im, że święty Jakub był rybakiem, a nie rycerzem. Wtedy ukazał mu się święty Jakub w zbroi i z bronią mówiąc, że aktywnie służy Bogu w walce z Saracenami i że następnego dnia otworzy dziewięć bram miasta Coimbra, które jest oblegane przez siedem lat, aby zwrócić je chrześcijanom. Esteban powiedział o tym duchownym i świeckim, a kiedy dotarła wiadomość o zdobyci Coimbry, stwierdził, że święty Jakub dał zwycięstwo wszystkim, którzy go wzywali w walce za wiarę.” 

Gaitier Guiffard 

lord Longuenville z Normandii, znany również jako „Giffard z Barbastre”, uważany za pierwszego Anglika, który odbył pielgrzymkę do Santiago de Compostela. Podobnie jak wielu innych średniowiecznych rycerzy normańskich i francuskich w latach 1064 – 1065 brał udział w walkach w Hiszpanii przeciwko Saracenom. Przydomek le Barbastre otrzymał w walkach podczas oblężenia Barbastro w 1064 roku, będącego jednym z ważniejszych wydarzeń w czasie trwającej przez kilka stuleci rekonkwisty prowadzonej na Półwyspie Iberyjskim przez królestwa chrześcijańskie przeciwko Muzułmanom. Zaraz po zakończeniu oblężeniu Barbastro i przed powrotem do Normandii udał się na pielgrzymkę do grobu świętego Jakuba w Composteli.  Rok później wyruszył do Ziemi Świętej, gdzie brał udział w bitwie pod Hastings, jako jeden z 15 rycerzy towarzyszących królowi Wilhelmowi Zdobywcy.

Domingo de la Calzada 

(pol. święty Dominik z Drogi), święty kościoła katolickiego. Początkowo był pasterzem, potem próbował zostać mnichem w Abadia de Valvanera i w klasztorze San Millan, niedaleko Najera, ale nie został przyjęty. W końcu od legata papieskiego, Grzegorza z Ostii, otrzymał święcenia kapłańskie, a w 1044 roku został eremitą w miejscu dzisiejszego miasta nazwanego na jego cześć Santo Domingo de la Calzada, prowadząc tam święte życie i pomagając pielgrzymom w drodze do Santiago. Swoją misję rozpoczął od budowy mostu przez Rio Oja. Buduje także schronisko dla pielgrzymów, kaplicę pod wezwaniem Matki Najświętszej i szpital.  W 1076 roku Alfonso VI, po wzięciu w posiadanie regionu La Rioja, daje świętemu Dominikowi pełne poparcie w jego działaniach. Buduje wtedy drogę miedzy Logrono a Burgos, śladem której pielgrzymi wędrują do dzisiejszych czasów.  Umiera 12 maja 1109 roku, a wokół jego grobu powstaje „Burgo de Santo Domingo”. W katedrze w Capila Santa znajduje się sarkofag świętego Dominika. W ikonografii przedstawiany jest z kogutem i kurą, atrybutami z najsłynniejszego cudu z legendy o świętym Dominiku.

Diego Xelmirez 

(hiszp. Gelmirez), biskup, a potem w latach 1100 -1139 pierwszy arcybiskup Composteli i budowniczy katedry w Santiago de Compostela. Był autorem manuskryptu Registrum, dzieła znanego dziś jako Historia Compostelana lub Aktami D. Diego Xelmíreza, będącym zbiorem dokumentów zarówno z początku czasów diecezji Compostela, jak i z jego własnego zarządu. Promował też opracowanie księgi Liber Sancti Iacobi, znanym na świecie pod nazwą „Codex Calixtinus”, będącej podstawowym dziełem do szerzenia kultu świętego Jakuba Starszego Apostoła. Przez cały okres swojej działalności zabiegał o rozgłos i prestiż Composteli, co doprowadziło go do współpracy z papieżami, biskupami, opatami, szlachtą i władcami w celu uczynienia siedziby jakobińskiej najważniejszym na Zachodzie, obok Rzymu, miejscem pielgrzymkowych chrześcijaństwa. Wielkimi osiągnięciami jego ambitnego pontyfikatu było podniesienie Composteli do rangi arcybiskupstwa, oraz ukończenie prac nad romańską katedrą, co nadało Kościołowi Composteli wielki autorytet i wpływy.

Calixto II 

Papież Callixtus II w latach 1119 – 1124. W 1088 roku został mianowany arcybiskupem Vienne w Dolnej Burgundii. Stał się znany jako rzecznik partii reformatorskiej w Kościele i jako wróg polityki Świętego Cesarza Rzymskiego Henryka V. Po wyborze na papieża zwołał synod w Reims, który potępił inwestyturę świecką i ekskomunikował Henryka V oraz antypapieża Grzegorz VIII. Na soborze Laterańskim w 1123 roku zastrzegł dla papieża wszelkie prawa duchowe w mianowaniu biskupów. Z inicjatywy i za poparciem finansowym arcybiskupa Composteli Diego Gelmireza, stał się twórcą monumentalnego, jak na owe czasu wielotomowego dzieła pod tytułem Liber Sancti Jacoi, szerzącego kult świętego Jakuba Starszego Apostoła, nazywanego popularnie od imienia jego twórcy „Codex Calixtinus”.

Dante Alighieri 

Urodzony we Florencji w 1265 roku włoski poeta, filozof i polityk. W swoich utworach, z których najsłynniejszym jest poemat ‘Boska komedia” , kilkakrotnie opisuje Santiago de Compostela, w  którym najprawdopodobniej jednak nie był. Utrwaliła się natomiast w tradycji jakobińskiej nadana przez Dantego w „Vita Nuove”  nazwa pielgrzymów zmierzających do grobu świętego Jakuba w Santiago de Compostela jako „peregrini”, czyli ci którzy idą samotnie ubrani w pelerynę, w odróżnieniu od „romei”, zmierzających do Rzymu i „palmieri” nawiedzających Ziemię Świętą.

Isabel de Portugal 

(pol. Izabela Portugalska), święta kościoła katolickiego, patronka Portugalii,  znana też jako Izabela Aragońska, żona króla Portugalii Dionizego. Po śmierci męża w 1325 roku odbyła pielgrzymkę do Santiago de Compostela, przebywając ostatnie 25 km pieszo, dla niepoznaki w skromnych szatach. Po mszy 25 lipca rozpoznano w niej królową. Jako wotum przekazała Apostołowi koronę królowej, królewski płaszcz haftowany złotą nicią, gobeliny i wiele innych przedmiotów o dużej wartości. Od arcybiskupa Composteli otrzymała kij pątniczy i sznur do przepasania sukmany i z przedmiotami tymi nie rozstawała się, każąc się z nimi pochować. Zycie poświęciła opiece nad chorymi, starcami i opuszczonymi. W 1333 roku podczas klęski głodu za olbrzymie środki i własne klejnoty sprowadziła wielkie ilości zboża dla potrzebujących. Ufundowała wiele szpitali i klasztorów. między innymi klasztor świętej  Klary w Coimbrze, do którego wstąpiła i w którym zmarła w 1336 roku. Jej grób stał się jednym z najbardziej znanych sanktuariów w Portugalii.

Brigida de Suecia 

(pol. Brygida Szwedzka), święta kościoła katolickiego, zakonnica katolicka, pisarka, teolog, założycielka zakonu brygidek, tercjarka franciszkańska, patronka Europy. W 1316 roku, gdy miała już około trzynaście lat, została wydana za mąż za Ulva Gudmarssona. Przez pierwsze kilka lat po ślubie żyli w białym małżeństwie, później urodziła mu ośmioro dzieci, z których jedno zostało również wyniesione na ołtarze jako Katarzyna z Vadsteny. Religijność Brygidy miała wpływ na jej męża Ulfa. Małżonkowie wspólnie uczestniczyli w pielgrzymkach do Trondhaim i do Santiago de Compostela. W 1341 roku, w drodze powrotnej z Hiszpanii, we francuskim mieście Arras jej mąż ciężko zachorował. Gdy sytuacja stała się poważna, Brygidzie miał się ukazać francuski narodowy święty Dionizy i oznajmić, że jej małżonek nie umrze.

Jan van Eyck 

malarz, przedstawiciel piętnastowiecznego realizmu niderlandzkiego, twórca "malarstwa flamandzkiego". Uważa się, chociaż nie ma potwierdzenia tego w ówczesnych dokumentach, że odbył pielgrzymkę do Santiago w latach dwudziestych XV wieku, będąc uczestnikiem misji dyplomatycznej księcia Filipa Dobrego, której zadaniem było wynegocjowanie jego małżeństwa z księżniczką Isabel de Avis, córką króla Portugalii Juana I. Zadaniem Jan Van Eycka było wykonanie portretu księżniczki, do czego nadawał się najbardziej ze względu na cechujący jego sztukę realizm, w przeciwieństwie do skłonnych do idealizacji i elegancji międzynarodowych artystów gotyku. Zdaniem niektórych historyków sztuki tło obrazu „Zwiastowanie”, znajdującego się obecnie w National Gallery w Waszyngtonie, odtwarza wnętrze katedry w Santiago de Compostela. Zgodnie z tą hipotezą Van Eyck musiał dokładnie zwiedzić bazylikę, co dodatkowo potwierdziłoby jego charakter jako pielgrzyma. 

León de Rosminthal 

(pol. Jarosław Lew z Rozmitalu, czes.Jaroslav Lev z Rožmitálu a na Blatné), czeski szlachcic, działającym na dworze króla Jerzego z Podiebradów. W latach 1465 – 1467 wraz z orszakiem czterdziestu czeskich panów i rycerzy odbył podróż po Europie. Podróżuje do Nadrenii, Flandrii i Anglii, w połowie 1466 roku dociera do Castylii i sierpniu przybywa do Santiago de Compostela. Po wizycie w katedrze udaje się jeszcze na Cabo de Fisterra, a następnie w drodze do Portugalii zatrzymuje się w Padrón. Droga powrotna prowadziła przez Aragonię, Mediolan, Wenecję i Graz. Delegacja królewska odbywała pielgrzymkę do najważniejszych dla ówczesnego chrześcijaństwa uświęconych miejsc, ale głównym celem było wsparcie starań króla Czech o utworzenie unii wszystkich chrześcijańskich państw europejskich, która miała zastąpić dotychczasowe Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Jeden z uczestników tej misji, Václav Šašek z Bířkova, opisał tą wyprawę nadając jej tytuł „Dziennik pana Leva z Rožmitála i Blatnej z Czech na koniec świata”. Została napisana w języku czeskim, ale oryginał się nie zachował się. Znany jest łaciński przekład dokonany przez biskupa ołomunieckiego Stanisława Pawłowskigo w 1577 roku, na podstawie którego Alois Jirásek w 1888 roku napisał książkę „Z Czech na koniec świata”.

Robert Langton 

angielski kapłan i doktor prawa cywilnego na Uniwersytecie w Cambridge i prawa kanonicznego na Oksfordzie. W roku 1520 odbył pielgrzymkę po Europie, aby odwiedzić sanktuaria apostolskie w Rzymie i w Santiago de Compostela. Dzięki zapisanej przez niego relacji z pielgrzymki, opublikowanej w 1995 roku, znana jest dokładna trasa, którą podążał do Santiago. Langton rozpoczyna opowieść o swojej podróży w Orleanie, skąd Via Turonense przez Tours, Poitiers, Bordeaux Bayonne dociera do Santiago de Compostela pokonując najpierw Camino Vasco del Interior i  Camino Frances do Leon, skąd udaje się do Oviedo, aby kontemplować relikwie zgromadzone w tamtejszej katedrze. Z tego miasta ruszył przez Camino del Norte do A Coruña i Drogą Angielską przybył wreszcie do Santiago de Compostela. W podróż powrotną wyruszył najpierw do sanktuarium Guadalupe w Estremadurze, a następnie do Sewilli, Kadyksu, Kordoby i Granady. Wzdłuż Lewantyńskiego i Katalońskiego wybrzeża, przez południe Francji i półwysep Apeniński dotarł do Rzymu i na południe Włoch, skąd w drodze powrotnej przez Niemcy powrócił do Anglii. Zmarł w 1524 roku i na nagrobku w przedsionku Queen's College w Oxfordzie przedstawiony został w postaci klęczącego pielgrzyma okrytego ozdobną pluwialną peleryną. 

Jacobo Sobieski 

(pol. Jakub Sobieski), szlachcic  herbu Janina, kasztelan krakowski, ojciec polskiego króla Jana III. Od 1607 roku przebywał w Paryżu na studiach, skąd odbywał liczne podróże, podczas których przyjmowany był przez króla Anglii Jakuba I Stuarta, namiestnika Niderlandów Maurycego Orańskiego, króla hiszpańskiego Filipa III, papieża Pawła V i cesarza Macieja I.  W lutym 1611 roku wyruszył w podróż do Hiszpanii, Portugalii, południowej Francji, Sabaudii, Włoch, gdzie w Rzymie spędził zimę i wiosnę 1612 roku i Austrii. Sobieski prowadził diariusz podróży; notował w nim na bieżąco wydarzenia, opisy zwiedzanych miejsc i wrażenia. Pierwszą edycje dzieła Jakuba Sobieskiego wydał Edward Raczyński w 1833 roku. Dokonano również przekładów na jeżyk francuski i hiszpański, który został umieszczony w zbiorze relacji o krajach Półwyspu Iberyjskiego w XVI i XVII wieku.

Isabel de Lucerne 

(pol. Izabela z Lucerny), pielgrzymująca do Santiago de Compostela kobieta  jest przeciwieństwem do wszystkich postaci, których wizerunki zostały umieszczone na Porta Itineris Sancti Iacobi, bo nie dotarła do celu jakim był grób świętego Jakuba w Santiago de Compostela. Zarówno ona, jak i towarzyszący jej mąż zmarli podczas wędrówki. Najpierw on 26 listopada 1738 roku, a potem ona 4 lutego 1739 roku, co zostało zapisane w księdze rejestru zgonów szpitala San Antonio de Padua de Betanzos, znajdującego się na Camino Inglés: 

„pochowano na cmentarzu tego Szpitala [...] zwłoki Maríi Ysabel, narodowości niemieckiej, rodem z Lucerny, pielgrzymki i wdowy, która pozostała po Cristobalu Müllerze […] Otrzymała ona sakrament ostatniego namaszczenia, aby innych nie można było udzielić”. Zaraz po śmierci z jej łona wyjęto dziecko, które żyło tylko przez półtorej godziny. Izabela z Lucerny stała się symbolem cierpień tysięcy anonimowych pielgrzymów, którzy z różnych powodów nie dotarli do Santiago de Compostela. 

Miguel de Paya y Rico 

arcybiskup Santiago w latach 1875 – 1886. Podczas swojej kadencji z powodzeniem rozpoczął zadanie, które wydawało się niemożliwe i o którym nikt już nie myślał: przywrócenie katedry w Santiago jako międzynarodowego centrum pielgrzymkowego. Inicjatywa, która czyni go najważniejszym prałatem Composteli XIX wieku i jednym z najbardziej decydujących w historii. Jednym z pierwszych jego osiągnięć było doprowadzenie do wizyty króla Alfonsa XII w mieście w 1877 i 1881 roku. W pierwszym z tych lat, które było Rokiem Świętym Jakubowym,  25 lipca. Monarcha złożył Apostołowi tradycyjną ofiarę Był to pierwszy raz, kiedy król osobiście wykonał ten gest. Drugim osiągnięciem prałata Santiago na rzecz reaktywacji sanktuarium był rozpoczęcie poszukiwania zaginionych relikwii świętego Jakuba Starszego Apostoła, zakończone ich odnalezieniem w podziemiach katedry. Rozpoczął proces o stwierdzenie ich autentyczności potwierdzony badaniami naukowymi, które doprowadziły ten proces do pozytywnego zakończenia 25 lipca 1884 roku. Tego dnia papież Leon XIII ogłosił z kościoła świętego Jakuba w Rzymie autentyczność szczątków Apostoła i jego uczniów Teodora i Atanazego, a w listopadzie ogłosił światu bullą Deus Omnipotens dobrą nowiną, że ciało świętego Jakuba Starszego Apostoła znajduje się w Composteli , jednym z trzech wielkich ośrodków chrześcijaństwa obok Rzymu i Jerozolimy i zaprasza świat do ponownej pielgrzymki do grobu świętego Jakuba.

Josemaría Eskriva 

Josemaría Escrivá de Balaguer, ksiądz, założyciel Opus Dei, jest świętym kościoła katolickiego. Kilkakrotnie przebywał w Santiago de Compostela na modlitwach przed szczątkami świętego Jakuba. Podczas pierwszego pobytu w Roku Świętym 1938, gdzie przybył z nadzieją na wyjednanie łask, jakich Kościół udziela w Roku Jubileuszowym, pozostawił pismo: „Módlcie się za mnie, aby ten Jakubowy Jubileusz oczyścił mnie i rozpalił moją duszę”. Kilka dni później pisał: „Santiago de Compostela i pod koniec lipca w krypcie, obok relikwii Apostoła, powoli przeżywane są modlitwy i czynności Mszy św. Kapłan składa ręce i na wysokości twarzy zbiera się: jego modlitwa jest za was, za każdego z osobna... Możecie być pewni, że w duchu wygraliście Jubileusz Jakubowy”. Jan Paweł II podczas kanonizacji 6 października 2002 roku powiedział, że "św. Josemaria został wybrany przez Pana, aby głosić powszechne powołanie do świętości i aby przypomnieć, że życie codzienne, zwyczajne czynności, są drogą do uświęcania. Można powiedzieć, że był świętym zwyczajności.”

Fernando Quiroga Palacios 

Kardynał – arcybiskup Santiago de Compostela. W 1957 roku prowadził wykopaliska w katedrze, podczas których odkryto grób biskupa Teodomiro. Kolejnym przedsięwzięciem było wprowadzenie liturgii w języku galicyjskim i jako pierwszy odprawiał msze w tym języku. Stworzył Instytut Studiów Jakobiańskich i jego czasopismo Compostellanum.  Królewska Akademia Galicyjska nadała mu tytuł honorowego naukowca za obronę języka i kultury galicyjskiej. Antonio Fraguas Fraguas, oficjalny kronikarz Galicji, stwierdził: 

„Gelmírez dał Composteli złoto, aby uczynić ją powszechną, Fonseca mądrość i naukę, a Quiroga, świętość”.

Juan Pablo II 

(pol. Jan Paweł II), papież w latach 1978 – 2002, święty kościoła katolickiego. Był dwukrotnie w Santiago de Compostela. 9 listopada 1982 roku papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Hiszpanii, w Katedrze świętego Jakuba w Santiago de Compostela wygłosił wzywający do ożywienia duchowych korzeni Europy apel o nazwie „ Akt Europejski ”, w którym wypowiedział znamienne słowa:

„Ja biskup Rzymu i Pasterz Kościoła Powszechnego, z Santiago, wznoszę do Ciebie stara Europo krzyk pełen miłości, bądź sobą, odnaleź się na nowo!”

Apel Jana Pawła II spowodował odzew wielu instytucji i organizacji. W 1987 roku Rada Europy zatwierdziła Drogę świętego Jakuba jako Pierwszy Szlak Kulturowy Europy.  Odzewem był też masowy udział młodzieży w 1989 roku na IV Światowe Dni Młodzieży w Santiago de Compostela, z udziałem papieża  Jana Pawła II, który przeszedł pieszo krótki odcinek szlaku. Do zebranej na eucharystii młodzieży wygłosił homilię „Droga”:

„Przybyliście, by tutaj, w Santiago, odnaleźć korzenie naszej wiary i na progu trzeciego już tysiąclecia włączyć się wielkodusznym sercem w dzieło nowej ewangelizacji. (…) To droga oczyszczenia i pokuty, odnowy i pojednania. Jest więc ważne dla nas wszystkich, podobnie jak dla pielgrzymów, którzy tę drogę przemierzali przed nami, byśmy ją uwieńczyli spotkaniem z Chrystusem poprzez sakramenty pokuty i Eucharystii.”