20. Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago

Uroczystości ku czci Apostoła, patrona Santiago, Galicji i całej Hiszpanii, rozpoczynają się między 15 a 20 lipca i trwają około dwóch tygodni. Festiwal ten łączy w sobie powagę religijną i oficjalną, tradycję i rozrywkę, zamieniając całe miasto w wielką fiestę - Fiestas del Apóstol Santiago. Dla wielu osób, przebywajacych w tym mieście, prawdopodobni najpopularniejszym momentem tych uroczystości jest pokaz sztucznych ogni w nocy 24 lipca, znany tutaj jako Noc Fajerwerków - Noche de Fuegos, ale następnego, najważniejszego dnia uroczystości dni świętego Jakuba Starszego Apostoła, ma miejsce inna, bardzo szczególna i historyczna tradycja  -  Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago.

Każdego 25 lipca, w święto świętego Jakuba, patrona Hiszpanii, od czasu jej ustanowienia przez króla Filipa IV w 1643 roku, w katedrze w Santiago de Compostela monarcha lub wyznaczona przez niego osoba składa apostołowi Ofiarę Narodową.

Pierwszym ofiarodawcą był Martín de Redín, kapitan generalny Galicji i wielki przeor Nawarry. Pierwszym królem, który osobiście złożył Ofiarę apostołowi, był Alfons XII w 1877 roku. A w roku jubileuszowym w 1909 roku uczynił to król Alfons XIII. 

Od 2014 roku ofiarę Apostołowi składa król Hiszpanii Filip VI, a w razie jego nieobecności wyznaczony przez niego zastępca, zazwyczaj wysokiej rangi urzędnik państwowy Galicyjskiej Wspólnoty Autonomicznej lub miasta. W latach 2020, 2021 i 2022 król Filip VI osobiście złożył ofiarę, a 2025 roku,  w jego imieniu, ofiarę złożył Prezydent Rządu Regionalnego Galicji (Xunta de Galicia) Alfonso RuedaValenzuela.

Ofiara jest inwokacją do apostoła świętego Jakuba. Jest to błaganie zanoszona do apostoła, z prośbą o jego opiekę. Jej geneza sięga bitwy pod Clavijo, kiedy król Asturii Ramiro I, odmawiając placenia daniny na rzez kalifatu Kordoby, prowadził wojnę z muzułmanami i prosił o pomoc apostoła świętego Jakuba. Święty pojawił się w bitwie na białym koniu, a bitwa została wygrana, co było wielkim triumfem Ramiro I nad Abd ar-Rahmanem II.

Z wdzięczności za to cudowne wydarzenie, król Ramiro I i królowa Uracca, ustanowili w Calahorra prawo "Voto de Santiago", w którym za pomoc Apostoła w pokonaniu Maurów ofiarowane będą do katedry w Santiago de Compostela łupy wojenne i dziesięciny upraw od wszystkich rolników w północnej Iberii. 

W Roku Święteym Jakubowym 2021, w czasie trwania pandemii, byłem w tym czasie w Santiago de Compostela i miałem możliwość obejrzenia tej uroczystości, bardzo wtedy ograniczonej o towrzyszące jej wydarzenia religijno-kulturalne. 

Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago w 2021 roku

Od samego początku jej ustanowienia ceremonia Ofiarowania składa się z uroczystego wejścia do katedry wyznaczonego delegata lub, w stosownych przypadkach, króla lub głowy państwa, oraz symbolicznego przedstawienia Ofiary podczas Mszy Świętej. Ofiarujący wznosi inwokację do Apostoła, na którą odpowiada arcybiskup Composteli. W 2021 roku miała różnież ustalony protokularnie przebieg. 

Po przybyciu na Plaza del Obradoiro Ich Królewskie Mości Król i Królowa, Ich Królewskie Wysokości Księżniczka Asturii i Infantka Sofía w towarzystwie Pierwszej Wiceprezes Rządu oraz Ministra Gospodarki i Transformacji Cyfrowej Nadii Calviño zostali przyjęci przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego Juana José Gonzáleza Rivasa, przewodniczący Xunta de Galicia, Alberto Núñez Feijoó, oraz burmistrz Santiago de Compostela, Xosé Antonio Sánchez Bugallo i wielu innych oficjeli. 

Po ceremonii oddania honorów wojskowych i odegraniu hymnu narodowego Jego Wysokość Król rozpoczął przegląd formacji honorowej, który zakończył się przelotem Patrolu Orłów, pokrywając niebo kolorami flagi narodowej. 

Wierni i pielgrzymi, w ograniczonej ilością miejsc w katedrze, oraz korpus reprezentacyjny wojska, wchodzili przez otwartą w tym roku Porta Santa. 

W tym czasie procesja księży i osób duchownym towarzyszyła przeniesieniu, z Kaplicy Relikwii przed ołatrz główny katedry, relikwiarza o nazwie „Santiago Peregrino Coquatrix”, zawierającego ząb świętego Jakuba.  

Ich Królewskie Mości Król i Królowa, Ich Królewskie Wysokości Księżniczka Asturii i Infantka Zofia weszli do katedry przez Portyk Chwały powitani przez arcybiskupa Santiago de Compostela, Juliana Barrio. Podczas przemarszu przez nawę główną, eskortowani byli przez lansjerów do prezbiterium, gdzie zajęli honorowe miejsce. 

Po rozpoczęciu mszy i odczytaniu Ewangelii, Król i Królowa oraz Księżniczka Asturii i Infantka Sofia pozostali na stojąco, a dwóch kanoników Kapituły podeszło do miejsca zajmowanego przez Ich Królewskie Wysokości, aby złożyć przez Jego Królewską Mość ofiarę Apostołowi Santiago . 

Król Hiszpanii Don Felipe w swoim przemówieniu powiedział,  między innymi:

„ dziś, w Katedrze, gdzie zbiegają się wszystkie drogi i gdzie Apostoł Jakub mieszka na wieki, odnawiamy ofiarę ludu, który pragnie być wdzięczny. W kierunku Composteli biegnie Camino, które oddaje ducha wszystkich, którzy istnieli od zarania dziejów. Jego moc przyciągania i pocieszania ludzi w każdym wieku, o różnym pochodzeniu i motywacjach tkwi w tym, że Camino de Santiago łączy potencjał wszystkich dróg i szlaków, tworząc szersze wspólnoty, które sprawiają, że współistnienie jest intensywniejsze i bardziej owocne.

Przywołujemy de novo Apostoła, który symbolizuje jedność. Wokół niego, niczym otwory, które pielgrzymi mu poświęcają, jednoczą Hiszpanię i jednoczą Europę. Wokół jego pamięci stoi majestatyczna katedra, która symbolizuje poszukiwanie ideału wspólnego milionom ludzi; katedra, która symbolizuje również zwycięstwo, dające nadzieję nad wszystkimi „czarnymi cieniami”, z którymi zmagała się Rosalía de Castro.

Hiszpania, którą dziś dzielimy, to dzieło zbiorowe, w którym marzenia naszych dzieci, dążących do rozwoju, znalazły wyraz w demokratycznym współistnieniu. Jesteśmy pokonanym narodem z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, który żyje i wyraża się w językach i kulturach tak bogatych jak galicyjska.” 

Następnie król Felipe VI podszedł do feretronu z relikwiarzem świętego Jakuba, przed którym w skupieniu skłonił się, dokonując w ten sposób symbolicznego potwierdzenia złożenia Ofiary Narodowej. 

Na zakończenie liturgii, tradycyjnym zwyczajem, tiraboleiros wprawili w ruch wielkie kadzidło „botafumeiro”, a wszyscy uczestnicy ceremonii przyjęli postawę stojącą, ponieważ okadzaniu towarzyszy pieśń będącą hymnem do Apostoła świętego Jakuba, któy zaczyna się słowami:  Święty Mistrzu, patronie Hiszpanii, a kończy: Chroń swój naród! 

Następnie Ich Królewskie Mości Król i Królowa, Ich Królewskie Wysokości Księżniczka Asturii i Infantka Sofia oraz Arcybiskup Santiago de Compostela podeszli do ołtarza, gdzie znajduje się tabernakulum i niedawno odrestaurowane srebrne ozdoby, które mieszczą i zdobią figurę świętego Jakuba Apostoła. Ze względu na obostrzenia sanitarne wejście na ołtarz i objęcie Świętego było niemożliwe.

Po mszy świętej Król i Królowa, Księżniczka Asturii oraz Infantka Zofia opuścili katedrę żegnani w Portyku Chwały przez arcybiskupa Santiago de Compostela  

i przez Praza Obradorio przeszli pieszo do Pazo de Raxoi (siedziby Rady Miasta Santiago de Compostela i Prezydium Xunta de Galicia), gdzie odbyło się podpisanie Złotej Księgi miasta. Po zakończeniu oficjalnych ceremonii, po krótkim odpoczynu i posiłku w paradorze Hisptal de los Reyes Católicos, para królewska udała się, poprzedzana reprezentacyjnym oddziałem wojska, na krótki spacer ulicami starego miasta, 

zatrzymując się na dłużej na tarasie przed kościołem Santa Maria Pinario, oglądając, przygotowane już dzień wcześniej i misternie ułożone, dywany kwiatowe o tematyce związanej ze świętym Jakubem i katedrą. 

Historia Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago 

Ofiarowanie Apostołowi to ceremonia ustanowiona w 1643 r. przez króla Hiszpanii Filipa IV. Utrzymywana od początku tradycja nakazywała, że królowie, głowy państw i osobistości o najwyższych obowiązkach zwracały się do patrona Hiszpanii z prośbą o pomoc w realizacji zadań ludzkich.

Nazwa darowizny - Ofrenda Nacional al Apostól Santiago, którą Korona lub rząd Hiszpanii co roku przekazuje katedrze w Santiago de Compostela, w zależności od okresu historycznego, na rzecz wspierania kultu świętego Jakuba,  jest prezentowana w katedrze w Santiago de Compostela każdego 25 lipca, w święto Apostoła. 

Ofiarowanie narodziło się z pośrednim zamiarem zadośćuczynienia Kościołowi Santiago de Compostela i samemu świętemu za trudne lata, które przeżyli od końca XVI wieku, w czasie których tradycja Santiago de Compostela i hiszpański patronat nad nim zostały zakwestionowane. Już w 1643 roku niektóre środowiska naciskały na Koronę, aby ustanowiła Archanioła Michała Archanioła swoim patronem, w miesce świetego Jakuba. W każdym razie, w oczach mieszkańców Santiago de Compostela, decyzja królewska została przedstawiona jako przykład oddania monarchy Apostołowi.

Pierwszym ofiarodawcą, w1643 roku, był kapitan generalny Galicji i wielki przeor Nawarry, Martín de Redín, mianowany dekretem królewskim. Podkreślił on, że ofiara została ustanowiona w uznaniu łask, jakich król Filip IV doznał od Apostoła „w każdym czasie” oraz tych, których dostąpili jego poprzednicy „przez tyle wieków”. Odpowiedzi udzielił mu ówczesny arcybiskup, Agustín de Spínola.

Ofiarowanie, ustanowione zostało na zawsze i trwało bez większych przeszkód do 1812 roku, kiedy uchwała Kortezów obradujących w Kadyksie je zniosła, jednak konserwatywne nastawienie króla Ferdynanda VII niedoprowadziło do jej wdrożenia. Jednakże w 1869 roku, podczas rządu rewolucyjnego, składka finansowa – ale nie sama Ofiara – została anulowana, powołując się na względy budżetowe państwa. W Santiago de Compostela zinterpretowano to jako de facto zniesienie, o czym poinformowano rząd. Po raz kolejny wzloty i upadki polityczne pozwoliły na jego kontynuację, coraz słabszą i mniej uroczystą, aż do czasu Drugiej Republiki, na początku lat 30. XX wieku, gdy rząd centralny zrzekł się prawa do przedstawiania oferenta.

Arcybractwo Świętego Jakuba Apostoła, tradycjonalistyczna instytucja z Composteli, która wówczas przez kilka lat była odpowiedzialna za organizację ceremonii, próbowała ratować nowy kryzys. Aby to zrobić, zwróciła się do przedstawicieli głównych hiszpańskich instytucji Santiago: w 1934 roku Ofiarowanie złożyli Rycerze Zakonu Rycerskiego Santiago, w 1935 roku odpowiedzialna była za to Kongregacja Rycerzy Matki Bożej el Pilar z Saragossy. Trudności zakończyły się, gdy 21 lipca 1937 roku dyktator Francisco Franco, w trakcie wojny domowej, opublikował dekret przywracający Ofiarowanie jako obowiązek instytucjonalny uważając, że Hiszpania ma historyczny dług wobec Apostoła. Ustanowił też 25 lipca, dzień Świętego Jakuba i złożenia Ofiary, hiszpańskim świętem narodowym.

Filip IV ustalił materialną wartość Ofiary na tysiąc escudo w złocie. Była to znacząca kwota jak na tamte czasy, choć nie wygórowana, biorąc pod uwagę obliczenia porównawcze i wpływ, jaki ta ofiara wywarła na katedrę w Composteli. Historyk Ofelia Rey Castelao uważa, że pomimo skromnych rozmiarów, Ofiara stanowiłaby „ponad jedną czwartą dochodów katedry” do połowy XVIII i początku XIX wieku. Na ten znaczący wynik niewątpliwie wpłynął niedobór środków, jakie świątynia otrzymywała w tym okresie, biorąc pod uwagę kryzys Ślubu św . Jakuba i spadek liczby pielgrzymek. 

Chociaż Filip IV rozważał osobiste złożenie Ofiary, żaden inny hiszpański monarcha nie uczynił tego aż do XIX wieku. Przez tak długi czas nie było też wizyt królów. Pierwszym, który to uczynił, był król Alfons XII , który w 1877 roku odwiedził Santiago dzięki staraniom arcybiskupa i kardynała Composteli, Payá y Rico. Ponieważ rok 1877 nie był Rokiem Świętym, dopiero w 1909 roku w okresie Jubileuszu król Alfons XII złożył Ofiarę. 

W 1937 roku, gdy generalissimus Franco reaktywował Ofiarowanie, jego wartość ponownie ustalono na pierwotnym poziomie 1000 złotych escudos. José María Díaz , dziekan katedry w Composteli, wspomina, że gdy w 1961 roku podjęto próbę aktualizacji jego wartości, oszacowano, że nie przekracza ona 10 000 peset [60 euro], co w tamtym czasie było kwotą niewiele więcej niż symboliczną.

W czasach dyktatury Franco zastrzegł sobie przywilej wręczania jej podczas wszystkich lat świętych obchodzonych aż do swojej śmierci w 1975 roku. W pozostałych latach delegatami królewskimi byli zazwyczaj kapitanowie generalni VIII Regionu Wojskowego (Galicja) lub Departamentu Morskiego Ferrol. Od 1976 roku król Juan Carlos mianował delegatów królewskich. Często wybierani byli naczelni przedstawiciele władz Galicji, burmistrz Composteli i inni przedstawiciele władz państwowych. W latach świętych obchodzonych od momentu wstąpienia na tron - 1976, 1982, 1993, 1999 i 2004 - ofiarodawcą był sam monarcha.

W 1646 roku Kortezy ustanowiły drugą ofiarę ku czci św. Jakuba . Ustalono ją na 8000 reales de vellón i miała być składana każdego 30 grudnia, w dniu, w którym Kościół w Santiago de Compopstela od średniowiecza obchodzi Święto Przeniesienia. Upamiętnia ono cudowną podróż ciała apostoła św. Jakuba z Palestyny do Hiszpanii .